TEATR

Program edukacji teatralnej dla szkół ponadpodstawowych
(9 godzin dydaktycznych)

Z młodzieżą w Tarnowie.

Zainteresowane szkoły, nauczyciele i uczniowie winni poświęcić na ten cel po 3 godziny

lekcyjne z następujących przedmiotów:

- lekcja wychowawcza (lub inna)

- język polski

- wychowanie fizyczne

1.Na lekcjach wychowawczych będą podjęte - w formie wykładów i ćwiczeń - zagadnienia

z zakresu „Kulturowe znaczenie teatralnej ekspresji człowieka”.

Ma to za zadanie przybliżyć wiedzę o odwiecznej potrzebie wyrażania siebie poprzez

działanie teatralne, czy quasi-teatralne np. obrzęd, rytuał.

Dzisiaj umiejętność bezpośredniej komunikacji z drugim człowiekiem jest wciąż niezbędna, ale trudniejsza do uzyskania – osiągnięcia techniczne w dziedzinie informacji

i pośredniego kontaktu (tv, internet) zagospodarowują coraz większe połacie czasu człowieka, atomizują jego użytkowanie, dzieląc przeżywanie świata w czasie na szereg izolowanych jednostek; dając określoną wartość, coś innego, cennego odbierają.

2.Godziny w ramach języka polskiego zawierają propedeutykę wiedzy o takich zagadnieniach jak dykcja i interpretacja tekstu: słowa mówionego (jak też śpiewanego).

Obejmuje pewną niezbędną wiedzę o języku i jego fonetyce.

Ta część edukacji zawiera szereg przykładowych ćwiczeń praktycznych.

Fragment lekcji poświęcony będzie również świadomemu wyborowi tekstu: poezji, prozy czy tekstu dramatycznego...odbędzie się też rozmowa o prawie do śmiałości tych tekstów pisywania.

3.Na lekcjach wychowania fizycznego uczniowie praktykują pewne archetypowe formy

teatralne, a zatem teatr ruchu: w jego wersji realistycznej jak i umownej (taniec, pantomima).

Następuje na tych lekcjach chwilowe rozszerzenie działań ruchowych wychowania fizycznego o ruch wykształcający wartości estetyczne, wartości artystyczne.

W pozawerbalnych formach ekspresji teatralnej za pretekst działania artystycznego

można wziąć też ruch wywodzący się z różnych rodzajów współzawodnictwa sportowego, takie przykłady w sposób praktyczny też na tych lekcjach będą realizowane

Kolejne lekcje: dziesiąta, jedenasta...może nawet setna odbędą się już w teatralnych kołach zainteresowań: w szkole, w domu kultury czy w ognisku pracy pozaszkolnej -

w obrębie teatru słowa, czy w jego wersjach pozawerbalnych – dla tych, którzy zechcą przeżyć z teatrem dłuższą przygodę.

.

Zbigniew Waszkielewicz

P.S. Realizacja wszystkich 3 bloków tematycznych może być zrealizowana jednego dnia,

Efektywniejszą jest praca rozłożona w czasie (2-3 dni)

TEATRALNA EKSPRESJA RUCHU

Praktyczne zajęcia realizowane przez Zbigniewa Waszkielewicza
(pantomima i pozawerbalne animacje dźwiękowe)

Z młodzieżą w Kamieńskich

Zakres programowy:

- przejmowanie cech otaczającej rzeczywistości:

aktorskie ćwiczenia z urojonym rekwizytem, tudzież z urojonym partnerem poprzez wykonywanie różnych prostych czynności – przejmowanie na mięśnie, stawy i psychikę cech otoczenia;

- animacja archetypowych form życia (drzewo, ptak, człowiek):

ćwiczenia oparte na pantomimicznej plastyce ruchu z wykorzystaniem muzyki z taśmy magnetofonowej lub płyty compactowej;

- onomatopeiczne działania aktorskie:

działania ruchowe z wykorzystaniem dźwięku wydawanego przez ćwiczących – dotyczy to niewerbalnych form dźwięku: człowieka (śmiech, jęk, kaszel, ziewanie ,chrapanie, etc.), innych odgłosów natury (głosy zwierząt, ptaków, zjawisk atmosferycznych), przedmiotów i urządzeń (skrzypienie drzwi, warkot motocykla, wycie syreny alarmowej etc.);

- budowanie abstrakcyjnych etiud aktorskich z użyciem rekwizytu:

penetracja afabularnych kontekstów dramatycznych z przedmiotami pozbawionymi anegdotycznych skojarzeń (np. brył geometrycznych, takich jak kula, sześcian, walec) – ćwiczenia z wybraną muzyką;

- „łańcuch realizacji”:

improwizowane ćwiczenia łączące znaczeniowo trzy wprowadzone niespodziewanie elementy: postać, urojony rekwizyt, temat – czwartym pretekstem działania może być muzyka;

- nauka elementów techniki pantomimy:

ruch staccato (cięty), ruch legato (ciągły, płynny));

ruch falisty (dłoni, ramion, całego ciała);

tok pantomimiczny (wyprowadzanie, oparcie i kończenie ruchu w przeponie);

kontrapunkt (przeciwstawny kierunkowo ruch jednego stawu wobec innego);

powiększony ruch w stawach;

granice ruchu;

nauka 10 różnych kroków pantomimicznych – w podziale na kroki wykonywane w miejscu (stwarzające iluzję przemieszczania się) oraz kroki z realnym przemieszczaniem się aktora w przestrzeni.

UWAGI:

1.grupa ćwiczących nie może być liczniejsza niż 16 osób;

2.sala: każda o dobrej akustyce i wyraźnych cechach kameralności np. sala baletowa,, aula, kameralna sala teatralna i koncertowa (ew. duża sala lekcyjna bez ławek i krzeseł)

WARSZTATY TEATRALNE DLA NAUCZYCIELI

opracowanie: Zbigniew Waszkielewicz
16 godzin dydaktycznych w czterech blokach tematycznych:

1. Doświadczenie teatralne w rozwoju kulturowym człowieka

- wykłady w połączeniu z ćwiczeniami mają za zadanie przybliżyć wiedzę o odwiecznej potrzebie wyrażania siebie poprzez działanie teatralne, czy quasi-teatralne np. obrzęd, rytuał.

Dzisiaj umiejętność bezpośredniej komunikacji z drugim człowiekiem jest wciąż niezbędna, ale trudniejsza do uzyskania – osiągnięcia techniczne w dziedzinie informacji

i pośredniego kontaktu (tv, internet) zagospodarowują coraz większe połacie czasu człowieka, atomizują jego użytkowanie, dzieląc przeżywanie świata w czasie na szereg izolowanych jednostek; dając określoną wartość, coś innego, cennego odbierają.

1) Znaczenie teatralnej ekspresji w komunikacji międzyludzkiej (1 godz.)

2) Gest symboliczny (1 godz.)

2. Teatr słowa

- zajęcia te obejmują podstawowe wiadomości o takich zagadnieniach jak dykcja

i interpretacja tekstu; zwierają pewną niezbędną wiedzę o języku i jego fonetyce, tudzież szereg przykładowych ćwiczeń pomocnych w rozwiązywaniu problemów słowa mówionego.

Część zajęć poświęcona będzie również świadomemu wyborowi tekstu: poezji, prozy, tekstu dramatycznego czy też pisania scenariusza (libretta).

1) Wymowa – samogłoski (1 godz.)

2) Wymowa – spółgłoski (1 godz.)

3) Zestawy ćwiczeń dykcyjnych (1 godz.)

4) Interpretacja tekstu: akcent, iloczas, intonacja (2 godz.)

3. Teatr ruchu

- praktykowanie pewnych archetypowych form teatralnych, a zatem teatru ruchu w jego wersji realistycznej jak też poznanie podstaw teatru tworzonego poprzez ruch umowny (pantomima, taniec); kształtowanie poprzez działania ruchowe znaczeń dramatycznych

i estetycznych.

Ta część zajęć obejmuje też pozawerbalne formy ekspresji dźwiękowej (człowieka, zwierząt,

zjawisk atmosferycznych, mechanizmów) jako preteksty działania artystycznego.

1) Przejmowanie cech otaczającej rzeczywistości w ruchu realistycznym (1 godz.)

2) Przejmowanie cech w ruchu umownym – elementarne zagadnienia techniki

pantomimy (1godz.)

3) Pozawerbalna ekspresja dźwiękowa – naśladowanie głosów występujących

w przyrodzie i dźwięków mechanicznych (1 godz.)

4) Etiudy ruchowe fabularne i abstrakcyjne (2 godz.)

4. Podstawowe zagadnienia inscenizacji

1) Praca z aktorem (1 godz.)

2) Plastyka przestrzeni scenicznej (1 godz.)

3) Muzyka (1 godz.)

4) Teatr w przestrzeni zamkniętej a teatr plenerowy (1 godz.)

Ilość uczestników: max. 18 osób

Sala: minimum 2 m² /1 osobę

TEATRALNA EKSPRESJA RUCHU I DŹWIĘKU

program dydaktyczny dla studentów uczelni humanistycznych, wychowania fizycznego, menadżerskich i innych (także dla liceów profilowanych)

Semestr I (30 godz. dydaktycznych - 1 godz. wykład + 29 godz. ćwiczeń):

- wprowadzenie teoretyczne:

rys historyczny;

podział na realistyczne formy teatru ruchu i umowne (pantomima, taniec);

określenie podstawowych kategorii plastycznych i technicznych pantomimy;

- przejmowanie cech otaczającej rzeczywistości:

ćwiczenia z urojonym rekwizytem, tudzież urojonym partnerem (wykonywanie różnych prostych czynności) – przejmowanie na mięśnie, stawy i psychikę cech otoczenia;

- ćwiczenia ruchu w stawach, kształtujące imitowanie dłońmi, ramionami, nogami, kręgosłupem i głową cech drzewa – nabywanie umiejętności technicznych do etiudy DRZEWO;

- nauka małej fali (dłoni) i dużej fali (całych ramion) – nabywanie umiejętności technicznych do etiudy PTAK;

- ćwiczenia aktorskie wykształcające zachowania emocjonalne potrzebne do tworzenia etiud:

DRZEWO, PTAK;

- ćwiczenia aktorskie przygotowujące do realizacji etiudy ŻYCIE CZŁOWIEKA:

powoływanie iluzji świata dziecka z jego specyfiką ruchów i reakcji emocjonalnych (nauka siadania, raczkowania, chodzenia, wiarygodne przekazywanie zachowań wieku młodzieńczego (randka, bal, boisko sportowe, szkoła etc.); przekazywanie cech życia dojrzałego (z podkreśleniem takich cech jak rutyna, automatyzacja codziennych czynności); penetrowanie cech wieku starczego (niezborność ruchów, problemy z pamięcią, wzrokiem, słuchem, refleksyjność, ew. infantylność sfery emocjonalnej);

- ćwiczenia aktorskie uwrażliwiające na stosowanie rytmu postaci, jak również rytmu sceny-etiudy; wprowadzenie pojęcia rytmu podstawowego i komponowanie jego zmienności, by uwiarygodnić element niespodzianki, zaskoczenia;

- przykłady skrótowego operowania czasem, by móc komponować etiudy obejmujące całe życie postaci (drzewa, ptaka, człowieka) w limitowanym czasie (3-5 minut);

- konstruowanie etiud z uwzględnieniem relacji: realistyczny bieg akcji a metaforyzowanie znaczeń;

- analiza scenicznego opracowania wyżej wymienionych etiud w kontekście uwarunkowań

AKTOR-PRZESTRZEŃ-WIDZ;

WARUNKI ZALICZENIA:

1.Opracowanie i prezencja etiudy DRZEWO (czas – ok. 3’);

2.Opracowanie i prezentacja etiudy PTAK (czas – ok. 3’);

3.Opracowanie i prezentacja etiudy ŻYCIE CZŁOWIEKA (czas – ok.5’);

Każdy cykl zajęć(2 godz.) rozpoczyna się rozgrzewką pantomimiczną z zestawami ćwiczeń nad techniką i plastyką pantomimy, w tym doskonalenie powiększonego ruchu w stawach, kontrapunktu ruchowego między stawami, krystalizowanie cech ruchu l e g a t o (ciągłego) i s t a c c a t o (ciętego), określanie granic ruchu i kontaktu z urojonym rekwizytem lub partnerem;

W tym zestawie ćwiczebnym jest też nauka 6 różnych kroków pantomimicznych (en face i profilowych, z realnym przemieszczaniem

się w przestrzeni i iluzją przemieszczania), tudzież ćwiczenia przepony doskonalące świadome używanie toku pantomimicznego.

Semestr II (30 godz. dydaktycznych – ćwiczenia):

- działania aktorskie z niewerbalną animacją dźwiękową:

z dźwiękami człowieka (śmiech, jęk, kaszel, ziewanie, chrapanie, kichanie etc.);

z innymi odgłosami natury (głosy zwierząt, ptaków, zjawisk atmosferycznych);

z dźwiękami mechanicznymi (skrzypienie drzwi, warkot motocykla, wycie syreny alarmowej etc.);

- praca nad fabularną etiudą MUCHA (historia muchy, która spacerując po brzegu kieliszka wpada niechcący do środka, zachłystuje się zawartością i ...?),

tudzież nad etiudą KURA (historia starej, zblazowanej kury, która przechadzając się po podwórku spotyka koguta, następnie po serii działań zaczepnych przełamuje jego niechęć i ...?)

tudzież nad etiudą ŻABA ( w wyciągniętym ze studni wiadrze znajduje się żabka, którą bohater zdarzenia

całuje w nadziei, że owa zamieni się w księżniczkę (księcia), jednakowoż sam (sama)

zamienia się w żabę i ...?) –

stosowanie ruchu i animacji dźwiękowej;

penetracja humorystycznych możliwości: humoru sytuacyjnego, humoru postaci, humoru paradoksu,

absurdu, humoru spiętrzonych emocji;

tudzież poszukiwanie rozwiązania, puenty sceny;

- aktor jako ruchoma rzeźba w przestrzeni:

ćwiczenia z użyciem realnego rekwizytu do wybranej muzyki – penetracja afabularnych struktur

dramatycznych z użyciem przedmiotów pozbawionych anegdotycznych skojarzeń (np. brył geometrycznych

typu kula, sześcian, walec) – uwzględnianie przede wszystkim plastycznych, estetycznych kategorii ruchu;

- określenie zestawu gestów symbolicznych, czyli w danej kulturze ( w tym wypadku polskiej i szerzej europejskiej) mających znaczeniowo wyraźną tożsamość;

ćwiczebne badanie różnych gestów symbolicznych jako potencjalnych pretekstów realizacji teatru ruchu;

- AKTOR-RUCHOMA RZEŹBA c.d., w zwielokrotnieniu – budowanie obrazów plastycznych w oparciu

o aktora zbiorowego, w oparciu o grupę wiążącą działanie sceniczne we wspólny symbol, znak;

- określenie materiału egzaminacyjnego – praca studentów nad scenariuszem i realizacją sceniczną zestawu etiud egzaminacyjnych;

WARUNKI ZALICZENIA:

1. Opracowanie i prezentacja komediowej etiudy z animacją dźwięku (ok.3’);

2. Opracowanie i prezentacja etiudy CZŁOWIEK-RUCHOMA RZEŹBA – afabularne działanie z użyciem

realnego rekwizytu, z interpretacją wybranej muzyki (ok.3’);

3. Opracowanie i prezentacja etiudy GEST – w oparciu o wybrany gest symboliczny (ok.3’);

EGZAMIN KOŃCOWY:

Wykonanie publiczne układu etiud ukazujących przekrój programowy przedmiotu TEATRALNA EKSPRESJA RUCHU I DŹWIĘKU – student zobowiązany jest wykonać jedną (minimum) etiudę solową i wziąć udział w jednej kompozycji obrazu zbiorowego.

Każdy cykl zajęć(2 godz.) rozpoczyna się rozgrzewką pantomimiczną, w której do ćwiczeń doskonalących technikę pantomimicznego ruchu dołączone są zestawy ćwiczeń niewerbalnej animacji dźwięku (człowieka, zwierząt, odgłosów mechanicznych) – ponadto nauka kolejnych 6 kroków pantomimicznych (łącznie studenci poznają ich dwanaście